Aantallen Drentse Joodse inwoners, oorlogsslachtoffers en overlevenden
 

De achtergrond van de hier door ons genoemde aantallen van 1.446 Joodse inwoners, van wie 1.237 oorlogsslachtoffers en 206 overlevenden *) als beste benadering voor de Sjoa in Drenthe behoeft een nadere toelichting.
Wij kozen voor deze benadering, vanwege de afwezigheid van betrouwbare bronnen met harde aantallen hierover voor de gehele periode 1940-1945.

Dankzij het NIOD beschikken we over alle deportatielijsten uit de provincie Drenthe (met uitzondering van Dwingeloo. Het ontbreken van de lijst-Dwingeloo wordt overigens meer dan gecompenseerd door een uitstekend en uitgebreid boek over Joods Dwingeloo in de oorlogstijd). Deze verzameling is als uitgangspunt genomen van ons onderzoek naar de genealogische relaties tussen de Joodse families in de provincie Drenthe ook al bieden zij geen inzicht in de totale Joodse bevolkingsgroep in de gehele periode van de jaren 1940 t/m 1945. Zij zijn namelijk opgesteld in een omschreven periode (de voorzomer van 1942) met als nadrukkelijk doel: de zo compleet mogelijke deportatie van de Joodse inwoners van Drenthe. In theorie zouden hooguit enkele Joden (bewust of onbewust) buiten die lijsten gebleven kunnen zijn.
Het bijzondere van deze lijsten is echter, dat ze bijzonder exact zijn en dankzij het digitale Joodse monument konden we bovendien precies nagaan, hoeveel personen die op die lijsten staan, omgekomen zijn. Daaruit konden wij voorts afleiden, dat het 309 Joodse familienamen betreft.

Kanttekeningen met betrekking tot andere bronnen
Volgens Hamburger en Regtien woonden er “1.448 Joden in de provincie Drenthe in oktober 1941”. Het is echter niet duidelijk, wie zij onder de aanduiding Joden laten vallen.
•    Gaat het om een religieus getal, nl het aantal Joden dat zich had aangesloten bij een synagoge? Dat valt te betwijfelen. Want waren er – als men alle Joodse kerkbesturen had willen aanschrijven - na de Sjoa nog mensen die met gezag konden zeggen, hoeveel Joden in hun gemeente in 1941 bij de synagoge aangesloten waren, terwijl een van de vele gevolgen van de Sjoa juist was, dat veel kerkelijke administratie ging zwerven of zoek raakte. Had men de tienduizenden gezinskaarten van de Burgerlijke Standen van de Drentse gemeentes moeten doorspitten, die registreerden of iemand lid was van de Geref. Kerken, van de Hervormde kerken of van een Israëlitisch kerkgenootschap.
•    Of gaat het, zoals de bezetter bedoelde, om een racistisch getal? Dan wordt het nog ingewikkelder, want volgens de wet mochten de burgerlijke gemeentes niet discrimineren en hielden dus niet bij tot welk ras iemand behoorde. De eerste, tevens laatste racistische volkstelling vond in de voorzomer van 1942 plaats; het resultaat daarvan waren de deportatielijsten, die niet pretendeerden een totaal beeld over 1941 te geven.
Kortom, het getal van Hamburger en Regtien valt moeilijk te vergelijken met onze getallen, van volbloed Joden, mensen met vier Joodse grootouders, en halfbloed Joden, mensen met een, twee, drie of vier Joodse voorouders.

De getallen van de Oorlogsmonumenten zijn helaas niet betrouwbaar. Zo is de lijst namen op het Joods monument te Assen bijvoorbeeld zeer incompleet: het huishoudelijk personeel, de Duitse vluchtelingen en de geassimileerde Joden mochten niet op het monument. In Beilen noemde men drie personen, die wel afkomstig waren uit Beilen, maar sinds jaar en dag elders woonden. Etc., etc.

Tenslotte kunnen de getallen van Croes en Tammes niet exact zijn, want het berekenen daarvan zou een onmogelijke hoeveelheid tijd gevergd hebben. Om dat duidelijk te maken: ons kleine gedeelte van 1.250 - 1% van het totaal - vergde minsten vijf maanden onderzoek. Is 500 maanden onderzoek voor hun cijfers aannemelijk? De door hen genoemde getallen zijn dus niet het resultaat van eigen onderzoek, maar ergens aan ontleend en vormen geen betrouwbare ondergrond voor degelijk historisch onderzoek.

 

*)  De cijfers in deze tabel zijn door tussentijdse aanvullingen op het materiaal niet volledig identiek meer aan de tabel in het in mei 2016 gepubliceerde boek.